Kentsel Dönüşüm Projelerinde Riskli Yapı Tespiti ve Sonrası Süreç Raporu
Giriş
Türkiye'de kentsel dönüşüm, 6306 sayılı Afet Riski Altındaki Alanların Dönüştürülmesi Hakkında Kanun ile düzenlenmekte olup, deprem riskini azaltmayı amaçlamaktadır. Riskli yapı tespiti, bu sürecin temel adımıdır. Riskli yapı; ekonomik ömrünü tamamlamış veya yıkılma/ağır hasar riski taşıyan, ilmî ve teknik verilere dayalı olarak tespit edilen yapılardır. Bu rapor, tespitin nasıl yapılacağını ve sonraki süreci özetlemektedir.
Riskli Yapı Tespiti Nasıl Yapılmalı?
Riskli yapı tespiti, maliklerin (yapı sahiplerinin) talebiyle başlar ve lisanslı kurumlarca gerçekleştirilir. Süreç şu adımları izler:
- Başvuru ve Yetkili Kurumlar: Herhangi bir kat maliki, masrafları üstlenerek Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı tarafından lisanslanmış kuruluşlara (kamu kurumları, üniversiteler, yapı denetim firmaları, mühendislik şirketleri vb.) başvurur. Tek bir malikin başvurusu yeterlidir; diğer malikler engel olamaz, aksi takdirde suç duyurusu yapılabilir.
- Teknik İnceleme: Lisanslı kuruluş, yapıyı yerinde inceler. Beton dayanımı, demir donatı, zemin koşulları gibi parametreler (karot alma, performans analizi) değerlendirilir. Tespit, 15 gün içinde raporlanır.
- Raporun Onayı: Rapor, Kentsel Dönüşüm İl Müdürlüğü'ne (veya yetki devri varsa belediyeye) sunulur. Eksiklik varsa iade edilir; uygun görülürse tapu kaydına "riskli yapı" şerhi işlenir.
Tespit masrafları maliklere aittir; Bakanlık veya idarece yapılması halinde hisse oranında tahsil edilir.
Sonraki Süreç
Tespit onaylandıktan sonra süreç şu şekilde ilerler:
- Tebliğ ve İtiraz: Rapor, yapıya asılır, e-Devlet üzerinden maliklere bildirilir ve muhtarlıkta 15 gün ilan edilir. Malikler, ilan sonundan itibaren 15 gün içinde İl Müdürlüğü'ne itiraz edebilir. İtiraz reddedilirse veya edilmezse rapor kesinleşir; idari yargıya başvurulabilir.
- Tahliye ve Yıkım/Güçlendirme: Kesinleşen rapordan sonra maliklere 60 gün içinde tahliye ve yıkım emri verilir. Yapı yıkılmazsa idarece yıkılır. Alternatif olarak, güçlendirme yapılabilir; bu durumda ruhsat alınır ve şerh kaldırılır.
- Yeniden Yapılandırma: Malikler, 2/3 çoğunlukla müteahhit teklifi kabul eder. Katılmayanların payları açık artırma ile satılır. Çoğunluk sağlanamazsa Bakanlık, TOKİ veya belediye kamulaştırma yapabilir. Teşvikler (vergi indirimi, kira yardımı) sağlanır.
Sonuç
Riskli yapı tespiti, güvenli kentler için zorunludur; süreçte maliklerin uzlaşması esastır. Hukuki destek alınması önerilir.